Jak w tytule – napisy do drugiej częsci serii, który można znaleźć tutaj. Jak zwykle z początku będą zawierać błędy, które mam nadzieję stopniowo usuwać. Ponownie jest to tłumaczenie bezpośrednio z oryginalnych napisów angielskich. Proszę się częstować.
1
00:00:53,064 –> 00:00:58,122
Nasz niebieski sąsiad, planeta Mars.
2
00:01:00,044 –> 00:01:06,058
Astronomowie określili niegdyś Marsa jako od dawna jałowy i geologicznie martwy świat.
3
00:01:08,048 –> 00:01:13,140
Ale od przybycia sond na początku lat 60-tych XXw, planeta dla nas ożyła.
4
00:01:16,018 –> 00:01:18,080
Nie ukazała nam nieaktywnego i zużytego krajobrazu
5
00:01:18,008 –> 00:01:23,010
jakiego spodziewali się astronomowie i planetolodzy.
6
00:01:25,002 –> 00:01:31,034
Niemniej jednak badacze kontynuowali stosowanie koncepcji geologicznych, opartych na ich zrozumieniu on their understanding
7
00:01:31,052 –> 00:01:36,060
Ziemi i Księżyca. Widzieli jedynie wulkany i erozję,
8
00:01:37,034 –> 00:01:46,058
ruchy powierzchni i zapadliska, wszystkie naznaczone okazjonalnymi zderzeniami z kosmosu na przestrzeni miliardów lat.
9
00:01:47,009 –> 00:01:53,063
Jaka siła wywołała ostre wyżłobienia i depresje po całej powierzchni Marsa,
10
00:01:54,045 –> 00:01:58,324
która wygląda, jakby ogromna kielnia zstąpiła i wybrała grunt
11
00:01:58,729 –> 00:02:04,763
na ogromną głębokość?
12
00:02:09,005 –> 00:02:16,041
Od północy na południe, widzimy ogromne, przeplatające się rysy lub rowy, rozciągające się na setki mil.
13
00:02:20,042 –> 00:02:24,044
To nadzwyczajne, że planeta o średnicy połowę mniejszej od ziemskiej
14
00:02:24,062 –> 00:02:29,158
posiada kaniony, przy których wszystkie ziemksie odpowiedniki to karzełki
15
00:02:31,078 –> 00:02:34,154
a góry są dużo wyższe, niż nawet Mount Everest.
16
00:02:39,016 –> 00:02:43,084
Dzisiaj żadna planeta, oprócz Ziemi nie przyciąga takiej uwagi, jak Mars,
17
00:02:44,096 –> 00:02:49,170
ale tajemnice i teoretyczne sprzeczności urosły w sposób spektakularny.
18
00:02:55,009 –> 00:02:57,077
Przez dekady badacze zastanawiali się
19
00:02:58,709 –> 00:03:05,709
dlaczego dwie pólkule Marsa wyglądają, jakby powstały w różnych światach.
20
00:03:10,052 –> 00:03:13,070
Półkula południowa jst zdominowana przez kratery,
21
00:03:16,052 –> 00:03:19,136
a pólnocna ma tylko z rzadka rozproszone kratery.
22
00:03:22,092 –> 00:03:26,116
Zauważmy też kontrastującą grubość skorupy obu pólkul.
23
00:03:30,001 –> 00:03:35,003
Cienką skorupę na północy, i dużo grubszą na południu.
24
00:03:36,044 –> 00:03:42,082
Dlaczego planeta, ewoluująca w izolacji, wykazuje tak znaczną dychotomię?
25
00:03:44,008 –> 00:03:49,054
Wygląda to tak, jakby jakaś nieznana siła wydrążyła północną skorupę na mile w głąb.
26
00:03:51,066 –> 00:03:53,075
Usunięcie materiału skalnego z całej półkuli
27
00:03:54,056 –> 00:04:00,078
wymaga siły zewnętrznej względem Marsa, działającej na planetę.
28
00:04:01,074 –> 00:04:07,142
Ale gdy mowa o zewnętrznych zdarzeniach, naukowa konwencja ma do zaoferowania tylko jedno:
29
00:04:08,042 –> 00:04:10,120
losowe kolizje.
30
00:04:11,002 –> 00:04:14,100
Czy planetoida lub duża asteroida, uderzyćwszy w Marsa
31
00:04:15,018 –> 00:04:19,084
mogła usunąć miliony mil sześciennych skorupy?
32
00:04:21,024 –> 00:04:25,102
Miażdżące zderzenie
33
00:04:26,002 –> 00:04:28,038
jest wszystkim, na co pozwala ta teoria.
34
00:04:31,002 –> 00:04:38,014
Ale jak wyglądałaby historia Marsa, gdyby uwzględnić zdarzenia elektryczne?
35
00:04:41,082 –> 00:04:48,086
Zdarzenia na skalę wystarczającą, aby wyrzeźbić powierzchnię Czerwonej Planety od bieguna do bieguna.
36
00:05:07,008 –> 00:05:13,009
Spośród wszystkich enigmatycznych formacji w Układzie Słonecznym, chyba żadna nie powoduje tak wielkiego zdumienia
37
00:05:13,018 –> 00:05:16,096
jak Valles Marineris.
38
00:05:22,032 –> 00:05:25,040
Największy kanion na planecie lub księżycu,
39
00:05:25,004 –> 00:05:29,020
głęboki system rowów rozciąga się na jedną trzecią obwodu planety.
40
00:05:30,062 –> 00:05:33,086
Jest setki razy większy od Wielkiego Kanionu.
41
00:05:33,086 –> 00:05:38,124
Sięgałby od Sam Fransisco poza Nowy Jork.
42
00:05:42,036 –> 00:05:49,082
Wcześniejsze teorie planetarne nigdy nie przewidywały takich rozpadlin na małej planecie.
43
00:05:52,004 –> 00:05:57,052
Jaka naturalna siła wyrzeźbiła tą kolosalną przepaść?
44
00:06:02,008 –> 00:06:04,012
Wraz z przybyciem nad Marsa sond Mariner,
45
00:06:05,002 –> 00:06:10,050
naukowcy z NASA pomyśleli, że rozpadlinę tą wyrzeźbiła erozja wodna,
46
00:06:12,008 –> 00:06:17,050
chociaż nic nawet podobnego nie zostało dokonane przez wodę na Ziemi, wodnej planecie.
47
00:06:20,006 –> 00:06:27,030
Każda hipoteza erozyjna musi wytłumaczyć usunięcie trzech milionów mil sześciennych mateirału.
48
00:06:27,003 –> 00:06:33,015
Trzy miliony mil sześciennych! I to musi się gdzieś podziać.
49
00:06:33,042 –> 00:06:38,047
Nie ma dowodów ani na wymycie płynem, ani na szeroki wypływ.
50
00:06:40,002 –> 00:06:42,048
Obecnie wiemy, że Valles Marineris sięga
51
00:06:42,049 –> 00:06:48,055
na większą głębokość, niż jakikolwiek przewidywany kanał odpływowy.
52
00:06:50,000 –> 00:06:57,000
A dopływy, wyobrażane sobie przez niektórych, okazały się dokładnie wyciętymi niszami i przysadzistymi depresjami.
53
00:06:57,000 –> 00:07:01,056
Nie są połączone, aby móc zasilać strumienie.
54
00:07:09,066 –> 00:07:16,088
Jedna z części Valles Marineris szczególnie podkreśla nasz pogląd.
55
00:07:16,088 –> 00:07:21,150
Planetolodzy zdają sobie sprawę, że Kanion Hebes, dużo większy od Wielkiego Kanionu,
56
00:07:22,509 –> 00:07:28,516
jest integralną częścią Valles Marineris.
Obecnie przyznali również,
57
00:07:29,209 –> 00:07:32,360
że z pewnością nie został wyrzeźbiony przez wodę.
58
00:07:45,002 –> 00:07:47,044
Równie nieakceptowalne jest sugerowanie, że masywny keson Valles Marineris
59
00:07:47,449 –> 00:07:52,533
z jego powtarzającą się morfologią warstowych ścian,
spowodowany został przez osuwiska.
60
00:07:53,289 –> 00:07:59,680
Powierzchnia nie została rozdarta, została wyżłobiona
61
00:07:59,068 –> 00:08:06,068
a szczegółowe obrazy wskazują na usunięcie materiału wzdłuż całej długości rozpadliny,
62
00:08:06,088 –> 00:08:11,096
proces wyraźnie zilustrowany przez solidnie obrobione tak zwane dopływy,
63
00:08:11,096 –> 00:08:15,138
aż do ich okrągłych, wyraźnie wyciętych zakończeń.
64
00:08:17,028 –> 00:08:23,036
Cokolwiek uformowało kompleks kanionu, nie zaprzestało na marginesie głównego kanału
65
00:08:23,036 –> 00:08:28,128
lecz dodało nieregularne kratery oraz łańcuchy kraterów, powierzchniowe rowki i wyżłobienia.
66
00:08:31,009 –> 00:08:33,014
nie można więc uniknąć pytania.
67
00:08:34,004 –> 00:08:40,058
Czy jest coś znanego dzisiajeszej nauce, co mogłoby odpowiadać za niezwykły charakter
68
00:08:40,094 –> 00:08:42,162
Valles Marineris.
69
00:08:45,008 –> 00:08:48,030
Istnieje wyjaśnienie dobrze znane nauce
70
00:08:48,031 –> 00:08:53,036
chociaż nigdy nie weszło do leksykonu geologów.
71
00:08:56,026 –> 00:08:57,082
Piorun!
72
00:09:00,072 –> 00:09:03,076
W laboratorium plazmowym jego potęga została zademonstrowana
73
00:09:04,013 –> 00:09:06,111
w eksperymentach z wyładowaniami elektrycznymi.
74
00:09:16,044 –> 00:09:22,142
Ale jego formą nnieznaną obecnej konwencjonalnej nauce jest kosmiczny piorun.
75
00:09:32,042 –> 00:09:37,068
Błyskotliwy inżynier Ralph Juergens pierwszy zasugerował dekady temu
76
00:09:37,068 –> 00:09:40,142
że kosmiczny piorun wyrzeźbił Valles Marineris.
77
00:09:51,002 –> 00:09:53,016
Kożystając z bardziej aktualnych danych,
78
00:09:53,034 –> 00:09:58,076
elektryczny teoretyk Wallace Thornhill powrócił do tej niezwykłej możliwości.
79
00:10:20,036 –> 00:10:24,090
Tak, hipoteza elektryczna deprymuje wielu naukowców
80
00:10:24,009 –> 00:10:29,043
lecz jest to jedyna hipoteza, którą można sprawdzić bezpośrednimi obserwacjami.
81
00:10:31,022 –> 00:10:35,026
Oto rana, pozostawiona przez łuk elektryczny w kawałku mokrego drewna.
82
00:10:36,003 –> 00:10:39,102
Wyładowanie elektryczne dostarcza bezpośrednie i kompletne
83
00:10:39,399 –> 00:10:43,425
wyjaśnienie Valles Marineris.
84
00:10:50,068 –> 00:10:55,090
Tak zwane dopływy kanionu zostały wycięte drugorzędnymi odnogami błyskawicy.
85
00:10:56,088 –> 00:11:01,134
Jest to typowa sygnatura łuku elektrycznego, gdy wycina sobie kanał w powierzchni.
86
00:11:04,078 –> 00:11:08,100
A oto szrama po wyładowaniu elektrycznym w izolatorze.
87
00:11:09,000 –> 00:11:13,094
Zauważmy szczególnie sieć drugorzędnych odnóg po lewej;
88
00:11:15,001 –> 00:11:19,035
doksonały odpowiednik zachodniego krańca Valles Marineris.
89
00:11:20,062 –> 00:11:23,108
Długo utrzymywano, że ten nazdwyczajny region Marsa
90
00:11:24,008 –> 00:11:28,082
jest wynikiem podniesienia, popękania i rozjechania powierzchni.
91
00:11:28,829 –> 00:11:31,893
I z odległościu, faktycznie wygląda jak pęknięcia.
92
00:11:34,076 –> 00:11:40,128
Ale przy bliższym spojrzeniu, obstawanie przy tej interpretacji jest wręcz irracjonalne.
93
00:11:41,289 –> 00:11:47,480
Materiał został wyraźnie wybrany, dokładnie tak, jak w wyładowaniu w izolatorze.
94
00:11:48,074 –> 00:11:51,081
Dostepne obecnie dowody domagają się nowej perspektywy,
95
00:11:52,044 –> 00:11:54,128
szerszego pola widzenia.
96
00:11:56,038 –> 00:11:57,132
W interpretacji Thornhilla
97
00:11:58,032 –> 00:12:00,124
wyładowanie przyjeło formę plazmoidu,
98
00:12:01,024 –> 00:12:02,096
podobnego do plazmoidu
99
00:12:02,096 –> 00:12:04,105
z którgo formuje się galaktyka spiralna.
100
00:12:16,062 –> 00:12:19,148
Na swojej stronie internetowej, Thornhill odnotował, jak wyładowanie
101
00:12:20,048 –> 00:12:24,054
spiraluje w górę na wschodzie i w dół na zachodzie,
102
00:12:24,054 –> 00:12:29,128
efekt, który całkiem dobrze widać na mapie wysokościowej na jego stronie.
103
00:12:31,052 –> 00:12:38,060
W rzeczy samej, jeśli rozszerzymy widok, zobaczymy większy efekt.
104
00:12:38,639 –> 00:12:44,310
Wygląda na to, że spirala zatacza niemal kompletne [pół]kola na wschodzie i zachodzie,
105
00:12:44,031 –> 00:12:48,039
zawracające z powrotem do rozpadliny.
106
00:12:48,082 –> 00:12:53,090
Ale istnieją różnice pomiędzy północnym a południowym przedłużeniem.
107
00:12:53,009 –> 00:12:55,948
Przedłużenie północne składa się
108
00:12:56,839 –> 00:13:03,871
wąwozów i dperesji, podczas gdy południowe z grzbietów i gór.
109
00:13:04,016 –> 00:13:10,050
Eksperymenty elektryczne oferują zaskakujące wyjaśnienie dla tej rozbiezności.
110
00:13:12,004 –> 00:13:17,006
George Christoph Lichtenberg w 18 wieku pierwszy pokazał,
111
00:13:17,006 –> 00:13:22,062
że łuki elektryczne tworzą sieć wąwowzów na ujemnie naładowanej powierzchni
112
00:13:22,062 –> 00:13:26,130
a wyniesione grzbiety na bardziej dodatnio naładowanej powierzchni.
113
00:13:27,068 –> 00:13:29,102
Czy może to być tak proste?
114
00:13:30,002 –> 00:13:33,066
…że kosmiczne wyładowanie, wyrzeźbiając Valles Marineris,
115
00:13:33,067 –> 00:13:39,115
dzialało na dwa rejony o różnym ładunku, ujemnym na północy a dodatnim na południu?
116
00:13:41,046 –> 00:13:46,047
Jeżeli tak było, jedynym rozsądnym wytłumaczniem różnicy ładunku
117
00:13:46,056 –> 00:13:52,068
byłaby wymiana ładunków elektrycznych pomiędzy Marsem a innymi naładowanymi ciałami w przeszłości.
118
00:13:54,034 –> 00:13:59,076
Jaka jest zależność między tymi zdarzeniami a dychotomią półkul,
119
00:13:59,077 –> 00:14:05,089
usunięciem skorupy na północy i gęste pokrycie kraterami południowej?
120
00:14:17,038 –> 00:14:22,100
W interpretacji elektrycznej, brutalne wykrawanie powierzchni, w wyniku którego powstał Valles Marineris,
121
00:14:23,000 –> 00:14:30,000
spowodowałoby ogromny osad materiału na otaczajacej topografii.
122
00:14:33,082 –> 00:14:37,136
I faktycznie. Widzimy, że wcześniejsze kratery w regionie są zupełnie przykryte,
123
00:14:38,036 –> 00:14:44,575
tylko krawędzie największych z nich wyłaniają się z głębokiego osadu.
124
00:14:44,899 –> 00:14:49,500
Wygląda na to, że uwolniony materiał dryfował ku zachodowi
125
00:14:49,005 –> 00:14:54,017
a pokrywa osadu rozciąga się aż po wschodnią flankę
126
00:14:54,062 –> 00:14:56,066
wyniosłego Olympus Mons.
127
00:14:59,018 –> 00:15:05,114
Pamiętajmy, że wyładowanie elektryczne o energii potrzebnej do stworzenia rozpadliny Valles Marineris
128
00:15:06,014 –> 00:15:10,017
wyniosłoby w przestrzeń kosmiczną ogronne ilości materiału skalnego.
129
00:15:11,076 –> 00:15:16,090
Większosć z tych odłamków spadłaby z powrotem, zaśmiecając krajobraz Marsa.
130
00:15:16,009 –> 00:15:22,065
I rzeczywiście, odłamki skalne wszelkich rozmiarów, zalegające powierzchnię Marsa, od dawna są tajemnicą.
131
00:15:23,064 –> 00:15:29,140
Tajemnica ta jest rozwiązana przez elektryczne wydarzenia na skalę kontynentalną a nawet półkulową.
132
00:15:32,004 –> 00:15:34,008
Biorąc pod uwagę energię tych zdarzeń
133
00:15:34,044 –> 00:15:38,136
znaczna ilość materiału skalnego z pewnością opuściłaby planetę na dobre.
134
00:15:40,007 –> 00:15:46,073
Co może nam to powiedzieć o powiązaniu między Marsem a Ziemią w starożytności?
135
00:15:48,014 –> 00:15:54,050
Lub zaskakujące odkrycie, że skały z Marsa spałdy na nasz planetę?
136
00:16:43,014 –> 00:16:45,080
Jednym z największych zaskoczeń ery kosmicznej
137
00:16:45,008 –> 00:16:50,014
było odkrycie, że pewne meteoryty pochodzą z planety Mars!
138
00:16:56,005 –> 00:16:59,091
Początkowo, większość naukowców od razu odrzuciła taki pomysł.
139
00:17:01,088 –> 00:17:03,152
Aby skała mogła uciec marsjańskiej grawitacji
140
00:17:04,052 –> 00:17:06,150
wyobrażano sobie jedynie impakt asteroidy,
141
00:17:07,005 –> 00:17:11,051
wyrzucający skały w kosmos z prędkością większą, niż trzy mile na sekundę!
142
00:17:12,012 –> 00:17:15,046
Jest to pięć razy szybciej, niż kula w karabinie myśliwskim.
143
00:17:17,001 –> 00:17:21,003
Energia ta rozpyliłaby lub odparowała skałę.
144
00:17:25,004 –> 00:17:30,038
Ale ostatecznie pytanie rozstrzygnięły gazy uwięzione w podejrzanym meteorycie.
145
00:17:32,004 –> 00:17:36,018
Zdradzały one sygnaturę atmosfery Marsa.
146
00:17:48,008 –> 00:17:53,034
Do 2003 roku co najmniej 30 meteorytów zidentyfikowano jako marsjańskie.
147
00:17:56,004 –> 00:18:00,070
Ale jak mogło nastapić usunięcie skały z powierzchni Marsa?
148
00:18:04,094 –> 00:18:08,097
Planetolodzy zaczęli wymyślać egzotyczne spekulacje
149
00:18:09,088 –> 00:18:11,100
oparte na modelach matematycznych.
150
00:18:19,000 –> 00:18:23,046
Żaden z nich nie wydawał się ciekawy, czy rozległe pole odłamków, zalegających Marsa
151
00:18:23,046 –> 00:18:25,046
nie wskazuje na rozwiązanie.
152
00:18:28,034 –> 00:18:34,038
Nawet małe skały, widziane tu z przestrzeni kosmicznej ważyłyby tony na Ziemi.
153
00:18:39,088 –> 00:18:43,140
Zaproponowaliśmy, że w dawnej epoce niestabilności planetarnej
154
00:18:44,004 –> 00:18:48,078
powierzchnia Marsa została wyżłobiona na mile w głąb wyładowaniem elektrycznym,
155
00:18:49,014 –> 00:18:52,082
wyrzucającym ogomne ilości skały w kosmos.
156
00:18:54,004 –> 00:18:57,052
Oznaczałoby to, że większość marsjańskich skał, które dosięgły Ziemi
157
00:18:57,052 –> 00:18:59,098
pochodziłoby spod powierzchni
158
00:18:59,098 –> 00:19:02,116
i nie posiadałoby nawet atmosferycznej sygnatury planety.
159
00:19:04,058 –> 00:19:09,132
Nie jest więc nierozsądne spodziewać isę, że Mars nie był małym,
160
00:19:14,001 –> 00:19:19,077
lecz największym źródłem bombardowania meteorytowego Ziemi w starożytności!
161
00:19:29,044 –> 00:19:33,078
Na to pytanie istnieje zaskakująca odpowiedź dana przez starożytne świadectwa!
162
00:19:34,005 –> 00:19:38,031
Światowe relacje opisujmą apokaliptyczne wojny bogów
163
00:19:38,076 –> 00:19:40,150
pełne błyskawic i spadających kamieni!
164
00:19:43,068 –> 00:19:49,114
Skały z kosmosu, spadające na Ziemię, nie mają powiązania z błyskawicą i grzmotem naszych czasów
165
00:19:50,014 –> 00:19:52,036
ale starożytne powiązanie jest oczywiste.
166
00:19:55,076 –> 00:20:00,078
W różnych językach, meteoryty i egzotyczne skały nazywano grzmotowymi kamieniami
167
00:20:04,003 –> 00:20:05,049
lub grzmotowymi jajami
168
00:20:05,076 –> 00:20:08,090
mówiąc, że spadły podczas wielkiej wojny bogów.
169
00:20:15,046 –> 00:20:18,053
Zdaje się, że odpowiedź lerzy wśród pierwszych astronomów świata.
170
00:20:20,002 –> 00:20:22,064
Twierdzili oni, że skały z kosmosu
171
00:20:22,064 –> 00:20:26,067
zostały ciśnięte przez wojowniczego boga grzmotów, planetę Mars.
172
00:20:47,046 –> 00:20:53,084
Na wszystkich lądach czciciele nieba wielbili planetę Mars
173
00:20:53,084 –> 00:20:56,180
jako kosmiczny prototyp wojownika na Ziemi.
174
00:21:03,084 –> 00:21:05,132
Wydaje isę, że skały, okrążające Marsa,
175
00:21:06,032 –> 00:21:08,086
gdy był on duży na niebie,
176
00:21:08,086 –> 00:21:10,180
wyglądały jak ognista świta wojowników
177
00:21:11,008 –> 00:21:13,008
z ognistym obliczem.
178
00:21:20,042 –> 00:21:23,042
Straszliwy Maruts z hinduskiej literatury
179
00:21:23,042 –> 00:21:27,116
pochodził od tego samego indoeuropejskiego korzenia, co łaciński Mars.
180
00:21:28,016 –> 00:21:31,019
Są oni synami i towarzyszami hinduskiego Rudry,
181
00:21:31,064 –> 00:21:32,078
„Czerwonego”
182
00:21:32,078 –> 00:21:34,114
który ledwie daje isę odróżnić od samego Marsa.
183
00:21:36,024 –> 00:21:39,102
Marutas ciskał w niebiosa, powodując wybuchy ognia,
184
00:21:40,002 –> 00:21:42,016
byłskawic i spadajacych kamieni.
185
00:21:51,056 –> 00:21:53,112
Babilońska tradycja astronomiczna
186
00:21:54,012 –> 00:21:58,044
deklaruje dokładnie to samo względen Nergala, planety Mars.
187
00:22:00,014 –> 00:22:02,068
„Wściekłe demony, w wielkiej liczbie
188
00:22:02,068 –> 00:22:04,068
biegły po jego prawicy i lewicy.”
189
00:22:04,068 –> 00:22:05,112
Tak mówią teksty.
190
00:22:10,004 –> 00:22:14,011
W taki sam sposób klasycny poeta opisał mieszkanie greckiego Aresa,
191
00:22:14,074 –> 00:22:15,126
rzymskiego Marsa
192
00:22:16,026 –> 00:22:18,028
otoczonego tysiącem Furii.
193
00:22:24,004 –> 00:22:26,018
Jak horda Berserkerii
194
00:22:26,054 –> 00:22:27,152
czy wściekłych Walkirii,
195
00:22:28,052 –> 00:22:33,061
towarzyszących boskim wojownikom w archaicznej tradycji germańskiej i skandynawskiej.
196
00:22:41,056 –> 00:22:41,065
Od wielu lat
197
00:22:42,046 –> 00:22:45,108
twierdzimy, że miały miejsce katastrofalne wymiany elektryczne
198
00:22:46,008 –> 00:22:49,050
między Marsem a innymi planetami w bliskim zasięgu,
199
00:22:49,005 –> 00:22:54,013
które usunęły ogromną ilość skały, pyłu i odłamków z powierzchni Czerwonej Planety.
200
00:22:57,098 –> 00:23:00,190
Ale teraz, planetolodzy muszą się zmierzyć z dodatkowym wyzwaniem.
201
00:23:06,003 –> 00:23:09,005
Powierzchnia marsjańskiego księżyca, Fobosa,
202
00:23:09,005 –> 00:23:12,071
ujawnia sjkład chemiczny bardzo pododbny do marsjańskiego.
203
00:23:14,022 –> 00:23:19,024
Naukowcy mówią obecnie, że Fobos nie jest przechwyconą asteroidą, jak uważano porzednio.
204
00:23:22,052 –> 00:23:24,058
205
00:23:25,012 –> 00:23:28,060
Nawet ten księżyc zdaje się skąłdać z materiału
206
00:23:28,006 –> 00:23:30,006
wyrzuconego z powierchni planety.
207
00:23:51,098 –> 00:23:56,130
Teoretycy wyobrażają sobie, że skalne odłamki, orbitujące Marsa po dużym impakcie,
208
00:23:57,003 –> 00:23:59,097
stopniowo zbiły się w obserwowany księżyc.
209
00:24:04,066 –> 00:24:05,158
ale z pewnością jest bardziej prawdopodobne,
210
00:24:06,058 –> 00:24:10,064
że zderzenia skał na orbicie stopniowo by go starły
211
00:24:10,064 –> 00:24:12,064
a nie utworzyły księżyc…
212
00:24:14,046 –> 00:24:18,132
Pomysł grawitacyjnej akrecji, następującej po impakcie meteorytowym
213
00:24:19,032 –> 00:24:23,078
jest sprzeczny z widocznymi strukturami na powierzchni Fobosa.
214
00:24:26,054 –> 00:24:28,096
Wyobraźmy sobie kolizję,
215
00:24:28,096 –> 00:24:33,114
której wymagają teorie impaktowe, potrzebną do wybicia gigantycznego krateru Stickney,
216
00:24:34,014 –> 00:24:36,082
o średnicy 5.6 mili,
217
00:24:37,086 –> 00:24:39,132
co jest niemal połową średnicy Fobosa
218
00:24:40,032 –> 00:24:42,096
wzdłuż osi rzekoengo impaktu.
219
00:24:45,092 –> 00:24:52,092
Mała grawitacja księżyca nigdy nie mogłaby utrzymać razem luźnego zgrupowania skał w obliczu takiego uderzenia.
220
00:24:56,004 –> 00:24:59,100
Równoległe kanały i łańcuchy kraterów, biegnące we wszystkich kierunkach.
221
00:25:03,042 –> 00:25:08,054
Czy to zwykła zbieżność, że każda rzecz, wymagana do zlepienia materiału w sugerowany sposób
222
00:25:09,088 –> 00:25:13,136
została zademonstrowana w laboratorium przy pomocy łuków elektrycznych,
223
00:25:16,018 –> 00:25:18,024
ściskających materiał w sferyczne kształty?
224
00:25:21,068 –> 00:25:25,114
Ta sama siła elektryczna, która stworzyła równoległe kanały i łańcuchy kraterów.
225
00:25:36,044 –> 00:25:37,112
nie powinno nas zaskakiwać
226
00:25:38,012 –> 00:25:41,076
że ciało zbite elektrycznie w sferę
227
00:25:41,076 –> 00:25:44,080
będzie powodowalo przyciągenie otaczajacego go pyłu
228
00:25:44,008 –> 00:25:47,014
utworzonego wcześniej w katastrofie,
229
00:25:47,086 –> 00:25:48,164
jaka dotkneła powierzchnię Marsa.
230
00:25:50,004 –> 00:25:52,008
Ale żadna popularna teoria nie wyjaśnia,
231
00:25:52,008 –> 00:25:56,040
jak Fobos uzyskał powierzchnię pokrytą warstwą pyłu i drobnych granulek,
232
00:25:57,012 –> 00:25:59,094
grubą na setki metrów.
233
00:26:02,032 –> 00:26:04,034
Nawet średniej amplitudy wibracje,
234
00:26:04,052 –> 00:26:07,078
spowodowane większymi impaktami,
235
00:26:07,078 –> 00:26:11,156
natychmiast wyrzuciłyby zebrane ziarna pyłu w przestrzeń,
236
00:26:12,056 –> 00:26:14,058
ze względu na niewielką grawitację.
237
00:26:19,032 –> 00:26:24,100
Dostępne dowody wskazują bezpośrednio na centralny element antycznych lęków…
238
00:26:25,000 –> 00:26:27,000
… na kosmiczny piorun …
239
00:26:29,092 –> 00:26:32,098
Starożytne historie o wielkich wojownikach na niebie
240
00:26:33,052 –> 00:26:35,056
ze swoimi wściekłymi towarzyszami
241
00:26:35,056 –> 00:26:38,072
oraz ciskanymi kamieniami nie kończą sie tutaj.
242
00:26:45,000 –> 00:26:48,064
Żadna struktura na żadnym ciele w Układzie Słonecznym
243
00:26:48,064 –> 00:26:52,098
nie jest bardziej rozpoznawalna, niż wielka szrama Valles Marineris.
244
00:26:56,018 –> 00:27:01,018
I wygląda na to, że starożytni zachowali opowieść o niej.
245
00:27:04,076 –> 00:27:06,158
Pokryta bliznami twarz azteckiego boga Xipe,
246
00:27:07,058 –> 00:27:09,066
niebieski pierwowzór świętego wojownika,
247
00:27:10,038 –> 00:27:11,100
nie jest łatwa do zapomnienia.
248
00:27:13,042 –> 00:27:16,048
Wiele kultur przywołuje legendarnego wojownika lub giganta,
249
00:27:17,002 –> 00:27:19,010
rozpoznawalnego dzieki charakterystycznej szramie.
250
00:27:21,066 –> 00:27:24,150
Ale czy ów zraniony bóg na prawdę był planetą Mars?
251
00:27:28,005 –> 00:27:32,021
„Blizna na twarzy” to imię legendarnego wojownika Czarnych Stóp,
252
00:27:32,066 –> 00:27:34,066
zwanego również Gwiezdnym Dzieckiem.
253
00:27:36,086 –> 00:27:40,160
Jego odpowiednikiem wśród szczepu Pawnee był wielki wojownik Poranna Gwiazda,
254
00:27:41,006 –> 00:27:44,020
nie Wenu,s jak mówili, lecz planeta Mars.
255
00:27:46,012 –> 00:27:49,048
Grecki Ares personifikował piorun jako broń
256
00:27:49,048 –> 00:27:52,050
a Grecy nazywali boga jako Mars.
257
00:27:53,072 –> 00:27:58,084
Gdy zraniono go w bitwie, popędził do Zeusa z wrzawą tysiąca swoich wojowników
258
00:27:58,084 –> 00:28:00,084
aby pokazać głęboką bliznę.
259
00:28:02,058 –> 00:28:08,130
W innych kulturach, wojujący bóg pojawia się na przemian jako bohater, pokonujący potwory chaosu
260
00:28:09,003 –> 00:28:14,003
i jako łotrzykowaty wojownik lub ciemna moc.
261
00:28:14,003 –> 00:28:18,017
W hinduskim Indrz widzimy dwa aspekty archetypu wojownika,
262
00:28:18,044 –> 00:28:20,058
znanego z kosmicznego pioruna.
263
00:28:23,036 –> 00:28:24,104
A olbrzym Ravana,
264
00:28:25,004 –> 00:28:28,050
o którym mówi się, że został trwale oszpecony piorunem.
265
00:28:32,012 –> 00:28:36,064
Greccy poeci wiedzieli, że potwór Tyfon posiadał broń błyskawic
266
00:28:36,064 –> 00:28:39,080
lecz był również sam bogiem zranionym błyskawicą.
267
00:28:41,068 –> 00:28:43,162
To samo dotyczny giganta Enceladusa,
268
00:28:44,008 –> 00:28:48,012
o którym mówi się naprzemian, że został raniony piorunem Zeusa
269
00:28:48,084 –> 00:28:51,142
lub włócznią Ateny, co jest tym samym.
270
00:28:54,082 –> 00:28:56,144
Mieliśmy zatem dobry powód, aby zadać pytanie
271
00:28:57,044 –> 00:29:01,078
czy zraniona twarz pochodzi od zapamiętanych wydarzeń
272
00:29:01,078 –> 00:29:04,130
gdy planetarni bogowie toczyli bitwy na niebie
273
00:29:05,003 –> 00:29:09,039
i planeta Mars otrzymała swoją niezapomnianą ranę.
274
00:29:28,028 –> 00:29:32,096
W swoim zwykłym rozmiarze, wyniosła marsjańska góra Olympus Mons
275
00:29:32,096 –> 00:29:34,120
zostawia daleko w tyle wszytko, co mamy na Ziemi.
276
00:29:40,054 –> 00:29:44,060
Wielki kopiec Tharsis Rise zdumiał planetologów
277
00:29:45,014 –> 00:29:51,022
gdy wyłonił się z pyłowej chmury, aby powitać sondę Mariner 9 w 1972.
278
00:29:56,048 –> 00:29:58,052
Niemal tak płaski, jak naleśnik,
279
00:29:58,088 –> 00:30:01,164
Olympus Mons jest trzykrotnie wyższy niż Mount Everest
280
00:30:04,038 –> 00:30:07,072
i o powierzchni stanu Arizona!
281
00:30:10,006 –> 00:30:11,015
Po jego odkryciu
282
00:30:12,005 –> 00:30:17,011
planetolodzy zinterpretowali go jako wulkan tarczowy,
283
00:30:21,042 –> 00:30:24,126
porównując go do wielkich wulkanów tego typu na Hawajach.
284
00:30:26,096 –> 00:30:31,102
Ale Olympus Mons jest wielki jak cały łańcuch Hawajów
285
00:30:32,056 –> 00:30:34,068
od dna morskiego po ich szczyty.
286
00:30:37,078 –> 00:30:40,166
Szereg właściwości odróżnia go od wulkanów tarczowych na Ziemi.
287
00:30:43,066 –> 00:30:46,112
Jego skarpa sięga do czterech mil wysokości.
288
00:30:48,000 –> 00:30:52,042
Żaden z wulkanów tarczowych nie ma odpowiednika takiego klifu.
289
00:30:59,024 –> 00:31:05,040
(Wulkan tarczowy Belknap)
Definicyjną cechą wulkanów tarczowych jest łagodny wypływ płynu lub lawy o małej lepkości.
290
00:31:07,026 –> 00:31:10,030
Wulkany tarczowy nie posiadają skarp
291
00:31:11,088 –> 00:31:15,142
a skarpa wysoka na cztery mile jest poza wszelkimi rozważaniami.
292
00:31:29,072 –> 00:31:33,084
W rzeczywistości, obserwator odkrywa jedną zagadkę za drugą.
293
00:31:35,056 –> 00:31:39,124
Okrywa jest niezwykle cienka, włókniste grzbiety i wąwowy,
294
00:31:43,024 –> 00:31:44,106
otaczająca aureola,
295
00:31:49,001 –> 00:31:52,039
wykazują ostro wycięte grzbiety i kanały
296
00:31:55,018 –> 00:31:57,084
oraz zdumiewająco ociosane bloki.
297
00:32:06,096 –> 00:32:09,138
Po swoim powstaniu, większość aureoli na wschodzie
298
00:32:10,038 –> 00:32:14,062
zostało wyraźnei wypalowej przez równie enigmatyczną aktywność w regionie.
299
00:32:18,064 –> 00:32:22,102
Faktycznie, Tharsis Rise jako całość jest od dawna pozostającą zagadką,
300
00:32:23,002 –> 00:32:27,006
szeroką na 2500 mil w wysoką na ponad sześć.
301
00:32:31,003 –> 00:32:38,041
Szeroka wypukłość tego rodzaju nie powinna mieć miejsca w standardowej ewolucji izolowanej planety.
302
00:32:46,086 –> 00:32:49,118
Planetolodzy wciąż debatują nad tą zagadką,
303
00:32:50,064 –> 00:32:54,140
ale jeśli Mars był w przeszłości angażowany w bliskie spotkania z innymi naładowanymi elektrycznie ciałami,
304
00:32:55,009 –> 00:32:58,018
wielkie wypukłości są deformacjami, których powinniśmy się spodziewać.
305
00:33:08,092 –> 00:33:13,094
Stwierdziliśmy, że powierzchnia Marsa została wyrzeźbiona wyładowaniem elektrycznym
306
00:33:13,094 –> 00:33:17,150
w epoce niestabilności Układu Słonecznego i planetarnej przemocy.
307
00:33:22,001 –> 00:33:24,057
Tak, to szalona idea
308
00:33:25,002 –> 00:33:30,070
ale sam Olympus Mons posiada wszystkie charakterystyki pęcherza po błyskawicy.
309
00:33:32,034 –> 00:33:37,040
Takie podniesione, dzwno kształtne pęcherze można znaleźć
310
00:33:37,004 –> 00:33:39,046
w miejscu uderzenia wyładowania chmura – grunt.
311
00:33:42,028 –> 00:33:45,064
Odnajdujemy je również w innych naturalnych miejscach.
312
00:33:45,064 –> 00:33:50,072
Są one wyniosłymi fulgarytami, zwanymi też fulgamitami.
313
00:33:54,038 –> 00:33:56,047
Wyładowanie, które tworzy wysoki fulgaryt
314
00:33:57,028 –> 00:34:01,066
często poprzedza mniejsze uderzenia wzdłuż tej samej zjonizowanej ścieżki,
315
00:34:03,028 –> 00:34:06,116
tworząc otaczające dołki na szczycie formacji.
316
00:34:08,022 –> 00:34:12,076
Własnie takie, jak kołowe kratery na szczycie Olympus Mons.
317
00:34:14,082 –> 00:34:18,088
Mniejsze kratery mają środki na wysokości ściany większych kraterów
318
00:34:19,042 –> 00:34:21,046
i sięgają na większą głebokość
319
00:34:21,046 –> 00:34:23,046
jak wycięte foremką od ciastek.
320
00:34:25,082 –> 00:34:30,164
Materiał, z którego formuje isę fulgaryt, jest pobierany w otaczającej go powierzchni.
321
00:34:32,014 –> 00:34:35,020
Wynikiem jest otaczajaca go depresja lub rów.
322
00:34:35,092 –> 00:34:40,094
Charakterystyka ta jest tak wyraźnai oczywista, że powstaje krytyczne pytanie:
323
00:34:42,002 –> 00:34:45,054
Czy istnieje taki rów wokół podstawy Olympus Mons?
324
00:34:46,078 –> 00:34:48,170
Planetolodzy mówią, że tak
325
00:34:49,084 –> 00:34:52,152
ale jego pozostałości są widoczne tylko na zachodzie,
326
00:34:53,052 –> 00:34:59,064
podczas, gdy reszta została przykryta późniejszym opadem materiału, którego pochodzenie wciąż jest kwestią debat.
327
00:35:03,018 –> 00:35:06,023
Wyjaśniają oni, że rów ten jest wynikiem osiadania Olympus Mons
328
00:35:06,068 –> 00:35:09,162
w lokalnym krajobrazie przez długi okres czasu.
329
00:35:12,058 –> 00:35:15,059
Ale czy możliwe jest inne wytłumaczenie?
330
00:35:18,044 –> 00:35:25,050
Cechy Olympus Mons, obejmujące liczne detale, są w gruncie rzeczy doskonałym przykładem interpretacji elektrycznej.
331
00:35:32,006 –> 00:35:36,062
Szereg lat temu Wal Thornhill przeprowadził eksperyment laboratoryjny,
332
00:35:37,016 –> 00:35:39,088
demonstrujący efekty działania łuku elektrycznego
333
00:35:39,088 –> 00:35:42,170
na dodatnio naładowaną powierzchnię z gliny.
334
00:35:47,002 –> 00:35:52,088
Przy średniej mocy, łuk elektryczny powoduje powstanie okrągłego kopca z okolicznego materiału
335
00:35:53,006 –> 00:35:54,012
tworząc zarówno zagłębienie,
336
00:35:54,066 –> 00:35:56,098
jak i otaczającą, płynną aureolę,
337
00:35:56,098 –> 00:35:57,176
wyekstrachowaną w gliny.
338
00:35:59,012 –> 00:36:02,036
Powstaje również krater na szczycie wzniesienia
339
00:36:02,036 –> 00:36:05,036
oraz doły i wyżłobienia na jego bokach.
340
00:36:06,054 –> 00:36:07,152
Gdy moc jest zwiększana
341
00:36:08,052 –> 00:36:14,086
łuk na krótko przestaje się ruszać i wypala mniejsze, kołowe kratery wewnątrz już istniejącego,
342
00:36:14,086 –> 00:36:16,094
pozostawiając żarzącą się plamę.
343
00:36:21,012 –> 00:36:24,026
Przeskalowane na skalę międzyplanetarną wyładowanie,
344
00:36:24,026 –> 00:36:27,098
tak, aby plama ta reprezentowała trwanie i temperaturę
345
00:36:27,098 –> 00:36:31,164
wystarczającą do stopienia podłoża kaldery Olympus Mons
346
00:36:32,064 –> 00:36:35,102
i wyprodukować ich płaskie powierzchnie.
347
00:36:42,068 –> 00:36:47,074
Aureola Olympus Mons również posiada analogię do aureoli pęcheży błyskawicowych,
on the aureoles of lightning blisters
348
00:36:49,034 –> 00:36:51,042
ukazując koncentryczne ślady.
349
00:36:57,086 –> 00:37:00,134
Ten charakterystyczny wzór kieruje naszą uwagę na zaskakujący,
350
00:37:01,034 –> 00:37:05,050
wysoce enigmatyczny odpowiedni kaureoli Olympus Mons.
351
00:37:09,082 –> 00:37:13,098
W ujęciu konwencjonalny,, podobieństwo to może być co najwyżej przypadkowe.
352
00:37:20,042 –> 00:37:22,114
A tu znajduje się równie wielka tejemnica.
353
00:37:23,062 –> 00:37:27,126
Większość z oryginalnej aureoli została zastąpiona późniejszymi bliznami.
354
00:37:28,056 –> 00:37:31,062
Wystarczy uważnie przyjrzeć się zdjęciom,
355
00:37:31,062 –> 00:37:35,067
aby zobaczyć, że dalsza erozja została osiągnięta siłą działającą spoza obszaru,
356
00:37:36,012 –> 00:37:39,019
bez powiązań poprzednio uformowanymi grzbietami i kanałami.
357
00:37:40,005 –> 00:37:44,101
Jest to znak rozpoznawczy łuków elektrycznych, działających na powierzchnię.
358
00:37:50,098 –> 00:37:53,124
W elektrycznej interpretacji Olympus Mons,
359
00:37:54,024 –> 00:37:57,029
trwające jakis czas uderzenie kosmicznego pioruna
360
00:37:57,074 –> 00:38:00,102
wzniosło górę i wyrzeźbiło krater na szczycie.
361
00:38:03,004 –> 00:38:06,022
Kaldera Olympus Mons ilustruje efekt
362
00:38:06,058 –> 00:38:11,064
rozpylającego, obracajacego się łuku, nakładającego na siebie kratery o płaskim dnie,
363
00:38:11,064 –> 00:38:13,122
na szczycie anodowego pęcherza.
364
00:38:14,006 –> 00:38:17,078
Jego gwałtowny wzrost często wycina strome tarasy
365
00:38:18,032 –> 00:38:21,050
w ścianach nałożonych kraterów.
366
00:38:26,044 –> 00:38:31,049
Efekt ten najlepiej widać na ścianach kaldery sąsiedniego Ascraeus Mons.
367
00:38:42,008 –> 00:38:46,066
Cylindryczne, obracające się wyładowanie elektryczne na skalę planetarną
368
00:38:46,066 –> 00:38:49,080
może być widziane jako zestaw mniejszych cylindrów.
369
00:38:51,096 –> 00:38:54,101
Dobrym przykładem są cylindryczne zorze Ziemi,
370
00:38:55,046 –> 00:38:58,049
uformowane z kurtyn mniejszych cylindrów.
371
00:39:03,062 –> 00:39:06,098
Gdy łuki elektryczne obrabiają powierzchnię,
372
00:39:06,098 –> 00:39:09,114
często skupiają się na raz w jendym miejscu,
373
00:39:10,014 –> 00:39:13,016
dając charakterystyczny efekt pólokrągłego wycięcia,
374
00:39:14,018 –> 00:39:18,020
ewidentny w ścianach kaldzery Olympus Mons
375
00:39:19,052 –> 00:39:24,064
a nawet lepiej widoczny na ścianach kaldery Hecates Tholus na północy.
376
00:39:25,082 –> 00:39:30,108
Wyraźnie wycięty półokrąg nie jest widoczny na ścianach kalder wulkanów tarczowych.
377
00:39:35,005 –> 00:39:39,013
Silnie włókista okrywa na szczycie Olympus Mons
378
00:39:39,058 –> 00:39:42,114
jest spodziewanym efektem działania 'międzyplanetarnego łuku elektrycznego,
379
00:39:43,014 –> 00:39:45,023
który utworzył punkt skupienia ujemnego ładunku
380
00:39:46,004 –> 00:39:48,030
na dodatnio naładowanej powierzchni.
381
00:39:50,066 –> 00:39:55,134
Jak zwiewny, włóknisty warkocz komety, poruszajacy się przez słabe pole elektryczne Słońca.
382
00:39:57,007 –> 00:40:03,061
Tutaj będziemy szukać podobnego efektu na dużej chmurze pyłu i odłamków, które usiadły w tym regionie.
383
00:40:05,012 –> 00:40:09,015
Radialne włókna, być może elektrycznie połączonego materiału,
384
00:40:09,042 –> 00:40:12,124
przelałyby się przez boki i skarpy Olympus Mons,
385
00:40:13,024 –> 00:40:17,120
wypełniając otaczający rów, jako trwały zapis rucu ładunków.
386
00:40:25,098 –> 00:40:31,112
W rzeczywistości, żaden z wulkanów tarczowych na Ziemi nie odzwierciedla morfologii Olympus Mons.
387
00:40:32,038 –> 00:40:36,044
Wzór ten powtarza się wielokrotnie na marsjańskim Tharsis Rise,
388
00:40:39,028 –> 00:40:42,104
nie po prostu nałożonych kraterach i terasach,
389
00:40:45,003 –> 00:40:48,067
ale, jak widać w eksperymentach laboratoryjnych z łukami elektrycznymi,
390
00:40:48,094 –> 00:40:53,094
na spektakularnym łańcuchu dołów i wyżłobień.
391
00:40:55,014 –> 00:41:00,017
A najbardziej niezwykły jest fakt, że widziana tu, rozlegle wyżłobiona powierzchnia
392
00:41:00,044 –> 00:41:06,050
nie ukazuje żadnego otworu, odkrywającego znajdujące się pod spodem pustki, jakich się spodziewano pod powierzchnią.
393
00:41:09,014 –> 00:41:13,021
Pusti, w które, jak zakłądali naukowcy, zapadły się dołki i wąwozy.
394
00:41:17,008 –> 00:41:19,082
Zapadłe doły są typowo oczywiste,
395
00:41:20,054 –> 00:41:23,086
ujawniając powiązanie z lokalnymi szczelinami
396
00:41:23,086 –> 00:41:26,088
lub otworami do wyżłobionych przestrzeni poniżej.
397
00:41:30,006 –> 00:41:36,072
Krytycznie sprawdzane spodziewane wulkany tarczowe ma Marsie nie ukazują spodziewanych cech.
398
00:41:39,001 –> 00:41:44,007
Nie może to wykluczyć obecności czynnych wulkanów w przeszłości,
399
00:41:45,002 –> 00:41:47,054
ale wraz ze zdjęciami o wyższej rozdzielczości
400
00:41:47,072 –> 00:41:51,076
spektrum zagadek rozrosło się spektakularnie.
401
00:41:56,072 –> 00:41:58,128
Zjawiska elektryczne są skalowalne
402
00:41:59,068 –> 00:42:04,112
i nie powinno dziwić nas podobne procesy, które stworzyły Olympus Mons
403
00:42:05,012 –> 00:42:07,084
występują również w mniejszej skali.
404
00:42:10,024 –> 00:42:15,118
W rzeczy samej, powierzchnia Marsa pełna jest małych pagórków, zwieńczonych kraterami.
405
00:42:17,002 –> 00:42:21,010
Liczne pagórki z kraterami pozostają tajemnicą dla planetologów.
406
00:42:23,036 –> 00:42:27,084
Wiele z nich jest wybitnie podobnych do fulgarytów.
407
00:42:30,004 –> 00:42:35,040
W wielu przypadkach owe pagórki są otoczone rowami lub wąskimi rowkami.
408
00:42:37,062 –> 00:42:42,158
Wyjaśnienie elektryczne może być jedynym, które zdoła operzeć się krytyce.
409
00:42:46,009 –> 00:42:49,103
Większość z formacji ma poniżej pól mili średnicy.
410
00:42:52,044 –> 00:42:53,118
Tam, gdzie widzimy jeden pagórek z kraterem,
411
00:42:54,018 –> 00:42:55,092
z reguły widzimy również inne,
412
00:42:55,092 –> 00:42:57,092
czasami setki,
413
00:42:59,000 –> 00:43:00,007
a nawet tysiące.
414
00:43:02,024 –> 00:43:04,029
Widzimy łańcuhy ułożone z tych pagurków
415
00:43:04,074 –> 00:43:09,100
widzimy też równoległe łańcuchy; nierozwiązaną naukową tajemnicę,
416
00:43:11,007 –> 00:43:17,029
lecz przypomina nam to równoległe strumienie, powszechne dla wyładowania elektrycznego.
417
00:43:20,002 –> 00:43:23,078
Wiele ze zdjęć o wyższej rozdzielczości jest całkiem świerzych
418
00:43:23,096 –> 00:43:28,098
i owszem, jest za wcześnie, aby zakładać jakąś pobierzną interpretację.
419
00:43:30,008 –> 00:43:34,015
Ale byłoby największym błędem ignorować zbiegające się linie dowodów,
420
00:43:34,078 –> 00:43:39,136
dowodów, które wskazują na planetarne elektryczne żłobienie marsjańskiej powierzchni,
421
00:43:40,036 –> 00:43:42,044
nie tak dawno temu.
422
00:44:05,054 –> 00:44:10,060
Czy jest możliwa identyfikacja zdarzeń, ktore ukształtowały powierzchnię Marsa,
423
00:44:12,007 –> 00:44:15,051
planetę o rozległych, lecz nierozpoznanych krajobrazach?
424
00:44:18,004 –> 00:44:22,022
Obraz za obrazem, wymykające się każdej próbie wyjaśnienia.
425
00:44:26,068 –> 00:44:29,076
Naukowcy pracują nad rozwiązaniem zagadek przy pomocy teorii podręcznikowej,
426
00:44:31,092 –> 00:44:34,097
ale jeśli, jak twierdzimy, przyczyna jest elektryczna,
427
00:44:34,592 –> 00:44:36,618
nigdy ni otrzymają spodziewanych odpowiedzi.
428
00:44:41,008 –> 00:44:47,014
Wiele szczegułów nowej interpretacji pochodzi z eksperymentów laboratoryjnych z wyładowaniami elektrycznymi,
429
00:44:47,002 –> 00:44:50,005
ale jak bardzo może nas ta interpretacja przybliżyć
430
00:44:50,005 –> 00:44:53,019
do zrozumienia historii Marsa?
431
00:44:57,058 –> 00:44:59,156
Jedną z zalet perspektywy elektrycznej
432
00:45:00,056 –> 00:45:06,090
jest ot, że każda implikacja może zostać przetestowana przeciw dużej ilości dostepnych dziś dowodów,
433
00:45:06,009 –> 00:45:10,045
włączając w to szeroki zakres doświadczeń z łukami elektrycznymi.
434
00:45:17,016 –> 00:45:21,078
Jeżeli, jak proponujemy, Mars był poddany wyładowaniu obejmującemu całą półkulę,
435
00:45:21,078 –> 00:45:24,166
planetę tą można potraktować jako kosmiczne laboratorium
436
00:45:25,066 –> 00:45:27,108
do testowania hipotez elektrycznych.
437
00:45:37,002 –> 00:45:39,046
Jak widać na zdjęciach błyskawic,
438
00:45:39,046 –> 00:45:44,072
włuki elektryczne wykazują dendrytowe rozgałęzienia, nazywane figurami Lichtenberga.
439
00:45:46,092 –> 00:45:50,180
Wyglądają bardzo podobnie do dendrytowej erozji wywołanej przepływem wody.
440
00:45:55,064 –> 00:45:59,148
Łuki elektryczne, eksplodując przez powierzchnię, mogą powodować sinusoidalne kanały,
441
00:46:00,048 –> 00:46:02,052
które równeiż przypominają erozję wodną.
442
00:46:09,026 –> 00:46:10,110
ale istnieją różnice.
443
00:46:11,068 –> 00:46:14,072
W wyładowaniu elektrycznym do stałej powierzchni,
444
00:46:14,072 –> 00:46:17,128
ścieżki elektronóœ często tworzą ciemne plamy
445
00:46:18,028 –> 00:46:22,037
lub łańcuchy kraterów, ciągnące się wzdłuż podłoża kanału lub w pobliżu.
446
00:46:24,034 –> 00:46:28,066
Obecność koncentracji kraterów w relacji z powierzchnią kanałów
447
00:46:30,014 –> 00:46:34,014
oferuje fundamentalne sprawdzenie hipotezy elektrycznej.
448
00:46:47,072 –> 00:46:50,170
W wyładowaniach elektrycznych widzimy również strumieine koronowe,
449
00:46:51,007 –> 00:46:55,008
promeiniujące prostopadle do głównego kanału wyłdowania.
450
00:46:57,026 –> 00:47:03,034
Zarówno kratery, jak i wyładowania koronowe są kluczem do nowego zrozumienia marsjańskiej powierzchni.
451
00:47:16,018 –> 00:47:19,100
Czy łuki elektryczne wycięły największe kanały na Marsie?
452
00:47:25,056 –> 00:47:31,070
Nirgal Vallis jest szeroki na nieco ponad trzy mile i długi na 250 mil.
453
00:47:32,042 –> 00:47:34,045
Owszem, widziany po rz pierwszy przez sondę Mariner 9 w 1972
454
00:47:34,072 –> 00:47:37,166
wyglądał jak wyschnięte koryto rzeki.
455
00:47:40,046 –> 00:47:45,062
Ale początkowa pewność planetologów szybko zmieniła się w wątplwiości,
456
00:47:45,062 –> 00:47:46,130
a potem w sprzeczność.
457
00:47:58,054 –> 00:48:01,146
Rzeka możep osiadać wiele zakrętów
458
00:48:02,046 –> 00:48:07,046
ale jej dopływy nie wyglądają tępe alkowy Nirgall Vallis.
459
00:48:10,058 –> 00:48:15,072
Marsjańskie kanały wykazują przewidywalne oznaki elektrycznego okrawania.
460
00:48:17,024 –> 00:48:19,062
Obracające się, cylindryczne łuki,
461
00:48:19,062 –> 00:48:22,076
rozpryskujące wzdłuż głównej ścieżki wyładowania,
462
00:48:22,076 –> 00:48:24,168
wyprodukowały półokrągłe wcięcia ścian kanału,
463
00:48:25,068 –> 00:48:29,116
z ostrymi kątowymi występami, niezgadzającymi się z przepływem cieczy.
464
00:48:33,026 –> 00:48:36,031
Ten sam proces pozostawił ponakładane na siebie kratery i alkowy,
465
00:48:36,076 –> 00:48:40,102
któren ie mają sensu w kontekście zwykłych, erozyjnych wzorów.
466
00:48:45,000 –> 00:48:52,076
Widzimy praktycznie identyczne kratery, alkowy i ostro wycięte wyżłobienia wzdłuż Nanedi Valles.
467
00:49:03,036 –> 00:49:07,060
Szereg innych mniejszych wąwozów wykazuje te same tajemnice
468
00:49:07,006 –> 00:49:11,014
i liczba pytań bez odpowiedzi rośnie z roku na rok.
469
00:49:35,094 –> 00:49:40,182
Planetolodzy identyfikują depresje, takie jak te, jako zapadniete kanały lawowe.
470
00:49:45,078 –> 00:49:50,112
Kanały lawowe formują się, gdy płynąca stopiona skała schładza się i twardnieje na powierzchni,Lava tubes form as flowing molten rock cools
and hardens at its surface
471
00:49:51,012 –> 00:49:57,014
odseparowując lawę poniżej, która kontynujje spływ w kanale, który z czasem pustoszeje.
472
00:49:58,026 –> 00:50:00,074
Hdy pusty kanał lawowy się zapadnie,
473
00:50:00,074 –> 00:50:03,102
wynikiem będzie wejście do jego wnętrza.
474
00:50:05,002 –> 00:50:08,056
Dobrym przykładem jest jaskinia „Barker” w Australii.
475
00:50:10,046 –> 00:50:14,094
Zatem, wejście do jaskini jest pierwszą rzeczą, jakiej powinniśmy szukać na Marsie.
476
00:50:16,003 –> 00:50:21,007
Drugą jest pole gruzu z zawalonego sufitu.
477
00:50:22,054 –> 00:50:25,116
A trzecią jest obfity wypływ lawy,
478
00:50:26,016 –> 00:50:30,060
gdyż pustay kanał lawowy wymaga, aby lawa gdzieś odpłynęła.
479
00:50:35,088 –> 00:50:40,182
Ale w rozważanych, niezliuczonych przykładach tak zwanych zapadłych kanałów lawowych na Marsi,
of claimed lava tubes collapse on Mars
480
00:50:41,082 –> 00:50:43,150
nie znaujdujemy wejść do jaskiń,
481
00:50:44,005 –> 00:50:46,091
nie znajdujemy też gruzu z zapadniętego sufitu,
482
00:50:49,008 –> 00:50:50,066
ani też odpływu.
483
00:50:51,048 –> 00:50:53,050
Depresje pozostają samotne,
484
00:50:53,005 –> 00:50:57,007
z literalnie niczym, co wspierałoby teoretyczną interpretację.
485
00:51:01,096 –> 00:51:05,122
Jak w przypadku każdego płynu, lawa powinna podążać za topografią terenu,
486
00:51:06,022 –> 00:51:08,022
zawsze płynąc w dół.
487
00:51:09,058 –> 00:51:14,132
Kanały, widoczne tutaj, losowo zmieniają keirunki, wyraźnei niezaleznie od topografii.
488
00:51:16,006 –> 00:51:19,098
robią skręty pod kątem prostym, niezależnie od gradientu powierzchni.
489
00:51:23,022 –> 00:51:27,027
Również przecinają się nawzajem, jednak bez wzajemnego zaburzania się.
490
00:51:30,096 –> 00:51:33,150
Depresje nie mogą być zapadniętymi kanałami lawowymi,
491
00:51:34,005 –> 00:51:36,005
czym jednak są?
492
00:51:41,076 –> 00:51:43,174
to, co tu widzimy, nie jest planetą Mars.
493
00:51:45,002 –> 00:51:50,005
Jest to powierzchnia potraktowana bardzo wysokim napięciem, przy prądzie rzędu mikroamperów,
494
00:51:50,094 –> 00:51:53,110
który wytworzył złożony układ wyżłobień i kraterów.
495
00:51:56,058 –> 00:51:58,084
Ponownie, w ujęciu elektrycznym
496
00:51:59,012 –> 00:52:02,036
kratery i kanały są nierozerwalnymi towarzyszami.
497
00:52:10,046 –> 00:52:14,088
W odpowiedzi na tajemnicze kanały i depresje na Marsie,
498
00:52:14,088 –> 00:52:18,097
wielu planetologów uznało, że patrzą na rozciągnięcia i spękanie,
499
00:52:20,044 –> 00:52:24,052
i owszem, są na Marsie obecne dowody na pękanie.
500
00:52:26,044 –> 00:52:29,130
Nie ma tu powiązanych kraterów ani łańcuchów kraterów,
501
00:52:30,003 –> 00:52:34,085
a natura sił działających na powierzchnię jest otwartą kwestią.
502
00:52:36,088 –> 00:52:41,162
Planetolodzy myślą w tych samych kategoriach o regonie Avernus Colles.
503
00:52:43,032 –> 00:52:46,058
Zidentyfikowali kanały jako pęknięcia.
504
00:52:48,022 –> 00:52:52,025
Ale skąd się wzięła koncentracja kraterów w łaćnuchy?
505
00:52:53,038 –> 00:52:58,046
Obracajacy się łuk elektryczny, wędrujący po powierzchni potrafi naprzemiennie rozpylać naprzód [?]
506
00:52:59,018 –> 00:53:01,086
dając liniowe łańcuchy kraterów
507
00:53:03,001 –> 00:53:07,095
lub wyciąć kanały jakby przy pomocy trasownika
508
00:53:08,004 –> 00:53:10,096
z jednorodną głębokością i równoległymi bokami.
509
00:53:16,044 –> 00:53:20,120
Jak widać w eksperymentach laboratoryjnych z kanałami wyładowań elektrycznych,
510
00:53:21,002 –> 00:53:24,088
kanał będzie posiadał szerokość obracającego się łuku
511
00:53:25,006 –> 00:53:27,006
na wysokości kontaktu z powierzchnią.
512
00:53:46,076 –> 00:53:51,076
Kwestia kraterów na skalistych planetach i księżycach musi być ponownie rozważona.
513
00:53:52,005 –> 00:53:56,061
Wyjasnienie impaktowe oznaczałoby, że wystarczy policzyć kratery,
514
00:53:57,006 –> 00:53:59,082
aby obliczyć wiek powierzchni.
515
00:54:04,006 –> 00:54:07,034
Ale wyładowanie elektryczne na skalę półkuli
516
00:54:07,088 –> 00:54:10,162
może szybko utworzyć powierzchnię, która wygląda na mającą milairdy lat,
517
00:54:11,062 –> 00:54:13,062
z powodu mnogości kraterów.
518
00:54:16,004 –> 00:54:20,072
Plazmolog Dr. J. C. Ransom
z laboratoriów VEMASAT
519
00:54:20,072 –> 00:54:23,120
przeprowadził serię eksperymentów z łukami elektrycznymi.
520
00:54:25,024 –> 00:54:29,025
Wyładowanie elektryczne powoduje powstanie wzorów kraterów
521
00:54:29,034 –> 00:54:32,088
bardzo podobnyh do tych obserwowanych na planetach i księżycach.
522
00:54:35,026 –> 00:54:40,112
Nawet pociemnienie powierzchni oraz centralne wybrzyszenia lub pagórki wielu kraterów na Marsie
523
00:54:41,012 –> 00:54:43,076
widoczne są w eksperymentach laboratoryjnych.
524
00:54:47,084 –> 00:54:53,092
Łuki elektrycznerównież powodują wzory z kraterów, których nigdy nie dałoby się wyprodukować impaktem.
525
00:54:55,088 –> 00:54:58,170
Złożone tarasy w spodach i ścianach kraterów
526
00:54:59,007 –> 00:55:02,009
są powszechnym efektem obracajacego się łuku elektrycznego
527
00:55:02,009 –> 00:55:04,009
lub strumienia wyładowania.
528
00:55:08,064 –> 00:55:13,092
Na powierzchni Marsa obserwujemy nieżliczone przykłady egzotycznych tarasów.
529
00:55:14,092 –> 00:55:17,160
Teoria inpaktowa nigdy nie mogła rozwiązać tych zagadek.
530
00:55:21,026 –> 00:55:23,044
Tak zwanek ratery „bycze oko”
531
00:55:23,044 –> 00:55:26,072
z centralnym krateremwewnątrz większego krateru,
532
00:55:26,072 –> 00:55:28,072
są na Marsie zaskakująco powszechne.
533
00:55:29,098 –> 00:55:30,180
Czy może to być żadki przypadek?
534
00:55:33,006 –> 00:55:39,040
Wyjasnienie takie redukuje się do absurdu, gdy dwa takie kratery występują obok siebie.
535
00:55:41,024 –> 00:55:46,046
W rzeczy samej, szereg tego typu kraterów występuje w tym samym regionie Marsa.
536
00:55:47,072 –> 00:55:54,073
Ale zjonizowana ścieżka błyskawicy pozwala na następne wyładowania wzdłuż tej samej trajektorii.
537
00:55:55,052 –> 00:55:56,108
Krater bycze oko
538
00:55:57,008 –> 00:56:00,010
jest logiczym rozszerzeniem modelu elektrycznego.
539
00:56:02,056 –> 00:56:05,134
A gdy do takich nieprawdopodobnych zdarzeń dochodzi raz przy razie,
540
00:56:06,034 –> 00:56:10,090
te dwa kratery z centralnymi wybrzuszeniami, z których każde kończy kończy się w drugin kraterze
541
00:56:10,009 –> 00:56:13,017
z pewnością nigdy nie zostanie wyjaśnione przez impakt.
542
00:56:17,006 –> 00:56:19,100
Zderzenia nie powodują sześciokątnych kraterów.
543
00:56:23,062 –> 00:56:25,136
Spójrzmy jednak uważnie bna ten region Marsa,
544
00:56:26,036 –> 00:56:29,036
a zobaczymy szereg sześciokątów,
545
00:56:29,036 –> 00:56:32,094
obserwowalną formę, przyjmowaną przez wirującą plazmę,
546
00:56:32,094 –> 00:56:36,168
taką, jak w elektrycznym sześciokącie biegunowym Saturna.
547
00:56:42,064 –> 00:56:44,106
W rozłegłym wyładowaniu
548
00:56:45,006 –> 00:56:48,084
systematyczne powstawanie kraterów, wżerki i wyżłobienia mogą być normą.
549
00:56:51,068 –> 00:56:53,142
Dlatego właśnie przemysłowe zastosowania
550
00:56:54,042 –> 00:56:58,140
obrabiania wyładowaniem elektrycznym mogą czasami osiagać podobne rezultaty.
551
00:57:00,056 –> 00:57:03,056
Mikroskopowe wżerki wyładowań elektrycznych
552
00:57:03,056 –> 00:57:04,134
mogą dać jednolitą głębokość
553
00:57:05,034 –> 00:57:07,082
i niezwykle gładką powierzchnię,
554
00:57:07,082 –> 00:57:12,098
mimo faktu, że jest ona w całości złożona z kraterów i wżerek
555
00:57:17,022 –> 00:57:21,048
Ten sam efekt można zaobserwować na pozornie gładkiej powierzchni
556
00:57:21,048 –> 00:57:23,082
północnej półkuli Marsa,
557
00:57:23,082 –> 00:57:26,104
która została wyżłobiona na mile w głąb.
558
00:57:36,052 –> 00:57:39,150
Przyjrzyjmy się jednak bliżej, kożystając z niedawno zrobionych zdjęć wysokiej rozdzielczości.
559
00:57:41,008 –> 00:57:45,092
Gładka powierzchnia okazuje się być niczym innym, niż polem małych,
560
00:57:46,064 –> 00:57:48,064
gęsto upakowanych kraterów.
561
00:57:53,012 –> 00:57:55,084
Widoczne tu, zaskakujące morze kraterów,
562
00:57:55,084 –> 00:57:57,084
jakich wiele na Marsie,
563
00:57:57,084 –> 00:58:00,180
jest doskonałym odpowiednikiem obrobionej elektrycznie powierzchni.
564
00:58:20,034 –> 00:58:24,112
Nie umniejszajmy skali tego problemu dla planetologów.
565
00:58:29,002 –> 00:58:34,002
Byliśmy świadkami wzorców od najniższych do najwyższych miejsc na Marsie.
566
00:58:35,044 –> 00:58:39,086
Od dna krateru Zunil, na depresyjnej półkuli północnej,
567
00:58:49,048 –> 00:58:53,114
do najwyższego punktu Marsa, szczytu Olympus Mons.
568
00:58:56,064 –> 00:59:01,070
Nie ma tu miejsca na konwejcjonalne wyjaśnienia, takie, jak morze wydm,
569
00:59:01,007 –> 00:59:04,091
mające odpwoadać za to, co jawi się obserwatorowi.
570
00:59:09,008 –> 00:59:11,090
Widoczne tu, zagadkowe morze kraterów,
571
00:59:11,009 –> 00:59:13,041
jakich wiele na Marsie,
572
00:59:14,003 –> 00:59:18,051
jest doskonałym odpowiednikiem elektrycznie obrabianej powierzchni.
573
01:00:04,012 –> 01:00:07,108
Ponad dwa stulecia po tym, jak Benjamin Franklin puścił swój latawiec,
574
01:00:08,004 –> 01:00:14,050
pochodzenie i zachowanie się błyskawic nadal zdumiewa i frapuje specjalistów.
575
01:00:19,004 –> 01:00:23,092
Błyskawica czasami wdrukowuje swoją charakterystyczną formę w powierzchnię krajobrazu,
576
01:00:31,016 –> 01:00:33,025
a nawet w ludzką skórę.
577
01:00:38,036 –> 01:00:42,108
W laboratorium odpowiednikiem błyskawicy jest fgura Lichtenberga,
578
01:00:44,002 –> 01:00:48,044
być może najpowszechniejsza i najbardziej fascynująca forma przybierana przez wyładowanie elektryczne.
579
01:00:52,249 –> 01:00:54,297
Dendrytowe, drzewiaste rozgałęzienia
580
01:00:54,078 –> 01:00:58,080
i dendrytowe formy można łóatwo pomylić ze szczelinami.
581
01:01:01,054 –> 01:01:06,054
Dendrytowe wzory widziane tu nie są pęknięciami, jak zwykle się je rozumie
582
01:01:06,088 –> 01:01:10,120
ale kanałami wyładowania elektrycznego na poliwęglanowej płytce.
583
01:01:14,006 –> 01:01:19,044
Georg Christoph Lichtenberg okazał się pierwszym, który zademonstrował różne formy,
584
01:01:21,012 –> 01:01:23,015
przyjmowane przezpył na dodatnio na ladowanej
585
01:01:25,062 –> 01:01:27,084
lub ujemnej powierzchni.
586
01:01:30,056 –> 01:01:36,104
Badania prowadzone potem przez innych nie miakly wpływu na planetologię.
587
01:01:38,096 –> 01:01:44,182
Później, w XIX wieku, przemysłowiec William G. Armstrong zgłębił potęgę elektryczności,
588
01:01:45,082 –> 01:01:48,138
używając jej do wytwarzania wyrafinowanych form na powierzchniach o różnym ładunku.
589
01:01:50,014 –> 01:01:54,058
Pierzaste własności figur Lichtenberga na ujemnej powierzchni
590
01:01:54,058 –> 01:01:59,064
można porównać do bardziej dendrytowych wzorów na powierzchni dodatniej.
591
01:02:11,084 –> 01:02:17,100
W Stoneridge Engineering, technologia figur Lichtenberga dała formę artystyczną,
592
01:02:17,244 –> 01:02:20,560
błyskawicę zamkniętą w czystym akrylowym bloku.
593
01:02:23,008 –> 01:02:28,010
Bloki są bombardowane elektronami z pięcio megawoltowego akceleratora cząstek,
594
01:02:28,092 –> 01:02:30,168
poruszającymi się niemal z prędkością światła,
595
01:02:31,068 –> 01:02:34,156
lecz muszącymi się zatrzymać na odcinku ułamka cala wewnątrz bloku,
596
01:02:36,002 –> 01:02:38,088
dając chmurę uwięzionego ujemnego ładunku.
597
01:02:43,052 –> 01:02:49,076
tutaj, zdarzenie produkujące dendrytowe kanały jest wyzwalane przez zwykłe uderzenie metalowej igły.
598
01:02:50,002 –> 01:02:53,078
Tylko tyle trzeba, aby doszło do wyładowania w izolatorze,
599
01:02:55,088 –> 01:02:59,174
niemal natychmiastowego uwolnienia ładunku i powstania dendrytowych kanały.
600
01:03:03,046 –> 01:03:07,080
Milisekundowa burza z piorunami, zamrożona w bloku akrylowym.
601
01:03:13,492 –> 01:03:17,588
Rozgałęzianie kanałów elektronowych jest spektakularnym fraktalnym wzorem,
602
01:03:22,006 –> 01:03:26,014
wyraźnie występującym we wszystkich skalach, aż do poziomu molekularnego.
603
01:03:32,064 –> 01:03:34,098
Z tego, co zaprezentowano wcześniej
604
01:03:34,098 –> 01:03:37,156
wynika ewidentnie, że planetarne wyładowanie elektryczne
605
01:03:38,056 –> 01:03:42,154
utworzyło rozległe regiony podniesionych figur Lichtenberga na Marsie.
606
01:04:00,003 –> 01:04:04,055
Eksperymenty laboratoryjne pokazują, że w regionach o dodatnim ładunku
607
01:04:04,082 –> 01:04:08,120
pył z reguły zbiera się w formacje Lichtenberga,
608
01:04:09,002 –> 01:04:11,024
wystające z otaczającego terenu.
609
01:04:17,082 –> 01:04:20,160
W rzeczy samej, ostro wyrzeźbione systemy dendrytowych grzbietów
610
01:04:21,006 –> 01:04:22,094
są na Marsie w obfitości,
611
01:04:23,048 –> 01:04:26,102
wykazując wszędzie, gdzie doszło do zdarzeń o najwyższej energii.
612
01:04:30,012 –> 01:04:34,050
Wielka rozpadlina Valles Marineris jest tego niezwykłym przykładem.
613
01:04:35,072 –> 01:04:40,073
Tutaj widzimy wystające figury Lichtenberga, dokładnie takie, jak się spodziewaliśmy,
614
01:04:41,046 –> 01:04:44,090
biegnące w dół ostrych klifówi wysokich czubków
615
01:04:44,009 –> 01:04:48,016
w przewidywalnych wzorach, rozciągając się na setki mil wzdłuż bruzdy.
616
01:04:51,779 –> 01:04:56,815
Co jeszcze dziwniejsze, tajemnice te niemal wcale nie są wzmiankowane przez planetologów.
617
01:05:01,058 –> 01:05:05,120
Dendrytowe grzbiety widzimy również na wielkim wzniesieniu Olympus Mons,
618
01:05:08,052 –> 01:05:10,054
zarowno na milowej wysokości skarpie,
619
01:05:13,004 –> 01:05:14,080
jak i śnianach kaldery.
620
01:05:20,074 –> 01:05:22,086
W rzeczy samej, tajemnica jest globalna.
621
01:05:23,028 –> 01:05:26,072
Widzimy ten sam wzór na ścianach głównych wąwozów.
622
01:05:28,001 –> 01:05:32,009
Widać go wzdłuż tak zwanego popękanego terenu Noctis Labyrinthis.
623
01:05:35,004 –> 01:05:38,011
I wszędzie na Marsie widzimy dendrytowe wzory,
624
01:05:39,001 –> 01:05:42,025
zchodzące z górujących klifów i płaskowyżów.
625
01:05:47,074 –> 01:05:52,090
Widzimy je nawet, jak schodzą z pierścieni dużych kraterów,
626
01:05:54,034 –> 01:05:58,128
otwierając drzwi do znacznie szerszej perspektywy na powstawanie kraterów.
627
01:06:14,058 –> 01:06:16,126
W prezentowanej tu hipotezie,
628
01:06:17,026 –> 01:06:21,108
wiele kraterów na Marsie powistało na skutek tych samych zdarzeń elektrycznych,
629
01:06:22,008 –> 01:06:27,060
które wywołały łańcuchy kraterów i oraz wielką różnorodność kanałów i wąwozów.
630
01:06:36,076 –> 01:06:39,081
Gdy kolumna wyładowania przesuwała się po powierzchni,
631
01:06:40,026 –> 01:06:43,054
jego średnica zmieniałą się wraz z energią wyładowania,
632
01:06:43,054 –> 01:06:47,098
oraz ze ściskaniem przez pole magnetyczne.
633
01:06:49,000 –> 01:06:54,088
Efekt skurczu magnetycznego byłby najsilniejszy w punkcie kontaktu z powierzchnią.
634
01:06:58,078 –> 01:07:03,078
Łuk pozostawiłby unikalną sygnaturę w formie półokrągłych ścian.
635
01:07:05,014 –> 01:07:11,016
Popularne wyjaśnienie mówi o zapadnięciu się powierzchni, które spowodowało te kanały kraterów.
636
01:07:17,005 –> 01:07:21,013
Ale efekt półokrągłego żłobienia nie ogranicza się do łańcuchów kraterów.
637
01:07:24,002 –> 01:07:30,018
Planetolodzy nie mogą dojść do porozumienia, jakie siły wytworzyły tą niezwykłą sieć kanałów
638
01:07:30,018 –> 01:07:32,044
na północ od Valles Marineris.
639
01:07:41,076 –> 01:07:44,170
Inne kanały, o których się mówi, spowodował przepływ płynu,
640
01:07:45,086 –> 01:07:49,148
wody lub lawy, wykazują ten sam półokrągły kształt ścian.
641
01:07:56,034 –> 01:08:00,116
Podobne półokrągłe wycięcia występują na klifach wyniosłych płaskowyżów.
642
01:08:07,028 –> 01:08:10,104
Tak zwane kaldery wielkich gór na Marsie
643
01:08:11,004 –> 01:08:13,004
wykazują ten sam wzór.
644
01:08:21,076 –> 01:08:23,170
Nawet sławny krater Victoria,
645
01:08:24,076 –> 01:08:26,100
utworzony rzekomo przez impakt,
646
01:08:27,000 –> 01:08:32,068
wykazuje alkowy i półokrągłe wyżłobienia, podobne do tych w wielkich kanionach i dolinach.
647
01:08:40,003 –> 01:08:42,069
Półokrągle wyżłobione ściany krateru Zunil
648
01:08:42,096 –> 01:08:47,152
są praktycznie nieodrużnialne od ścian Valles Marineris.
649
01:09:02,014 –> 01:09:05,021
Pojawiają się również inne wzory,
650
01:09:05,084 –> 01:09:09,098
włączajac w to spójne, globalne połączenie pomiędzy wyżłobieniami
651
01:09:09,098 –> 01:09:11,098
i sieciami dendrytowych grzbietów.
652
01:09:16,005 –> 01:09:22,013
Wyjasnienie lerzy w fraktalnej naturze cylindrycznych arkuszy prądowych.
653
01:09:27,026 –> 01:09:30,110
Przepływ prądu może przemieniać się tak, że drugorzędne cylindry
654
01:09:31,001 –> 01:09:33,055
w podobnej do fraktala strukturze,
655
01:09:35,094 –> 01:09:38,122
zostaną ściśnięte polem magnetycznym
656
01:09:39,022 –> 01:09:42,022
w wąskie, skoncentrowane wyładowanie.
657
01:09:45,014 –> 01:09:47,096
widzimy to wzajemne oddziaływanie w różnych skalach,
658
01:09:47,096 –> 01:09:50,108
w cylindrycznych prądach ziemskiej zorzy,
659
01:09:51,008 –> 01:09:56,074
gdzie naładowane cząstki wkraczają i uciekają z regionów polarnych w obwodzie elektrycznym,
660
01:09:58,044 –> 01:10:02,142
niewidzialnych arkuszach prądowych, ściśniętych magnetycznie na biegunach Ziemi,
661
01:10:03,042 –> 01:10:06,048
rozdzielonych na widoczne kurtyny wtórnych cylindrów,
662
01:10:11,044 –> 01:10:14,100
tańczących w turbulencjach górnej atmosfery Ziemi.
663
01:10:19,066 –> 01:10:24,068
Ta sama strutkura elektromagnetyczna wyłania się z ruchu naładowanych cząstek,
664
01:10:24,068 –> 01:10:28,070
widywanych w warkoczach komet.
665
01:10:37,058 –> 01:10:41,084
W zdarzeniach większej skali, które wyrzeźbiły powierzchnię Marsa,
666
01:10:41,084 –> 01:10:44,142
widzimy wiele kolumn naładowanych cząstek
667
01:10:45,042 –> 01:10:48,086
ściśniętych w wąskie wyładowanie na powierzchni.
668
01:10:56,028 –> 01:11:01,102
Ta ustalona zasada będzie istotna dla zrozumienia olbrzyma Valles Marineris,
669
01:11:02,054 –> 01:11:04,140
wraz ze wszystkimi towarzyszącymi mu przepaściami.
670
01:11:07,078 –> 01:11:10,106
Małe wyżłobienia wewnątrz większych,
671
01:11:11,048 –> 01:11:14,122
są one oznaką skurczonych cylindrycznych prądów,
672
01:11:15,022 –> 01:11:17,030
złozonych z mniejszych cylindrów.
673
01:11:19,098 –> 01:11:23,136
Wzór powtarza się i z pewnością nie jest to przypadkowe.
674
01:11:28,000 –> 01:11:32,018
Rozważmy spójne powiązanie pomiędzy efektami żłobienia półokręgów
675
01:11:32,018 –> 01:11:34,018
a systemami grzbietów Lichtenberga.
676
01:11:35,006 –> 01:11:37,100
Najznaczniejsze z tych dendrytowych form
677
01:11:38,054 –> 01:11:41,072
są te, które oddzielają wieksze wyżłobienia.
678
01:11:42,054 –> 01:11:46,128
Mniejsze grzbiety wyznaczają granice pomiędzy mniejszymi wyżłobieniami.
679
01:11:52,064 –> 01:11:56,120
W obu skalach sieć grzbietów można postrzegać jako finalne zdarzenia
680
01:11:57,002 –> 01:11:59,078
w katastrofalnej aktywności wyładowań,
681
01:12:01,044 –> 01:12:05,110
gdy redystrybucja ładunków powodowała zbieranie się i łączenie materiału
682
01:12:06,001 –> 01:12:08,010
wznane nam wzory figur Lichtenberga.
683
01:12:13,001 –> 01:12:15,075
W rewizji marsjańskiej historii,
684
01:12:15,084 –> 01:12:17,170
sprzeczności odnajdują jednolite rozwiązanie
685
01:12:18,007 –> 01:12:20,007
w przyczynie elektrycznej.
686
01:12:26,028 –> 01:12:27,090
Enigmatyczne kratery,
687
01:12:28,068 –> 01:12:29,082
łańcuchy kraterów,
688
01:12:30,008 –> 01:12:31,052
dendrytowe grzbiety,
689
01:12:33,004 –> 01:12:34,056
wyżłobione półkoliście kratery,
690
01:12:34,068 –> 01:12:35,142
kaldery i wąwozy.,
691
01:12:38,002 –> 01:12:42,076
wszystkie są połączone obserwowanym zachowaniem wyładowania elektrycznego.
692
01:12:52,076 –> 01:12:56,150
Oto obraz łuku elektrycznego na ujemnie naładowanej powierzchni,
693
01:12:57,005 –> 01:13:00,103
z widocznym pierzastym wyładowaniem żarzeniowym lub koroną.
694
01:13:04,038 –> 01:13:11,116
Korona składa się z neizwykle cienkich, włosowatych włókien, promieniujących z głównych strumieni.
695
01:13:18,014 –> 01:13:21,015
Eksperymenty pokazały, że zlokalizowany ładunek
696
01:13:21,024 –> 01:13:25,024
na powierzchni dotkniętej elektrycznymi łukami
697
01:13:25,024 –> 01:13:26,096
może przyciągać pył i osad
698
01:13:26,096 –> 01:13:28,178
w swoiste nagranie aktywności elektrycznej
699
01:13:29,078 –> 01:13:30,174
lub ścieżkę wyładowania,
700
01:13:31,074 –> 01:13:33,092
i to aż do bardzo drobnych szczegółów.
701
01:13:44,001 –> 01:13:46,073
Oto kompleks marsjańskich grzbietów,
702
01:13:47,006 –> 01:13:49,040
pokrywających tysiące mil kwadratowych.
703
01:13:55,048 –> 01:13:59,140
Grzbiety te zastanawiają planetologów od ponad dekady.
704
01:14:07,066 –> 01:14:10,118
Ponieważ standardowa geologia nie obejmuje takich form,
705
01:14:11,561 –> 01:14:15,633
ich unikatowość jest logicznym testem dla hipotezy elektrycznej.
706
01:14:20,003 –> 01:14:26,006
Patrząc z bliska, widzimy prostopadłe, włoso podobne włókna, oświetlone przez Słońce,
707
01:14:29,078 –> 01:14:34,082
potwierdzające, że to wyładowanie elektryczne przyciągnęło pył w wystający relief.
708
01:14:43,058 –> 01:14:47,076
Ta egzotyczna formacja zostala wyprodukowana elektrycznie przez D. Z. Parker
709
01:14:47,076 –> 01:14:49,076
na ekranie CRT.
710
01:14:50,064 –> 01:14:55,065
Pokazuje ona zbiorowisku pyłu w regionie poprzedniej aktywności elektrycznej.
711
01:14:57,078 –> 01:14:59,134
Grzbiet z jego drobnymi włóknami
712
01:15:00,034 –> 01:15:04,116
oferuje uderzajace podobieństwo do zagadkowych marsjańskich formacji.
713
01:15:16,978 –> 01:15:20,046
Zasugerowaliśmy, że północna półkula Marsa
714
01:15:20,658 –> 01:15:24,740
została zerodowana elektrycznie na pięć mil w głąb, a nawet głębiej,
715
01:15:24,074 –> 01:15:26,152
co widać na mapie wysokościowej.
716
01:15:31,066 –> 01:15:35,100
Zaten jest właściwe, aby spojrzeć na region przejściowy,
717
01:15:36,000 –> 01:15:40,064
na margines pełnych depresji i zerodowanych regionów.
718
01:15:44,018 –> 01:15:46,040
Jeśli erozja ta była elektryczna,
719
01:15:46,008 –> 01:15:48,008
czego powinniśmy się spodziewać,
720
01:15:49,002 –> 01:15:54,048
zwłascza w regionach odzielających niskie północne wysokości
721
01:15:54,843 –> 01:15:58,859
od podwyższonych i gęsto pokraterowanych południowych?
722
01:16:01,006 –> 01:16:04,006
Powinniśmy spodziewać się tego, co znajdujemy,
723
01:16:05,032 –> 01:16:08,033
rozległe obszary nap ółnoc od równika,
724
01:16:08,042 –> 01:16:11,049
ukazujące obraz erozji elektrycznej.
725
01:16:14,002 –> 01:16:17,066
Wpierw łuki elektryczne poprzecinały powierzchnię,
726
01:16:17,066 –> 01:16:19,114
tworząc sieć kanałów,
727
01:16:20,014 –> 01:16:22,020
i rozcinając region na oddzielne bloki.
728
01:16:25,024 –> 01:16:28,070
Potem łuki skupiły się na ostrych krawędziach bloków,
729
01:16:28,007 –> 01:16:30,093
kontynuując poszerzanie dna doliny,
730
01:16:31,056 –> 01:16:33,132
pozostawiając odzielne, wielokątowe wyspy.
731
01:16:37,009 –> 01:16:41,045
Wyspy te wystają nad świerzo zerodowany teren,
732
01:16:42,026 –> 01:16:46,058
gdzie są stopniowo erodowane do formy piramidalnej,
733
01:16:46,058 –> 01:16:51,122
a potem pakórkowatej.
734
01:16:55,032 –> 01:16:58,078
W końcu, pozostałep agórki zostają wyrównane.
735
01:17:00,036 –> 01:17:04,082
Tak jak w zastosowaniach przemysłowych, gdzie obróbka wyładowaniem elektrycznym
736
01:17:04,082 –> 01:17:07,124
może zerodować wystające formy w gładką powierzchnię.
737
01:17:09,007 –> 01:17:12,033
Wszystko, co pozostało po wcześniejszym krajobrazie Marsa,
738
01:17:12,096 –> 01:17:16,142
to kilka rozproszonych ostańców, labiryntów i urwisk,
739
01:17:17,042 –> 01:17:21,066
zanikających w płaskiej depresji północnej półkuli.
740
01:17:26,004 –> 01:17:31,036
Ten przejściowy proces można zaobserwować na wielkich połaciach Marsa,
741
01:17:31,036 –> 01:17:32,110
z zachowaniem spójnego wzorca:
742
01:17:33,096 –> 01:17:36,099
pokryte kraterami równiny na południu
743
01:17:39,002 –> 01:17:41,050
ustepują miejsca izolowanym blokom,
744
01:17:44,026 –> 01:17:45,068
potem pagórkom,
745
01:17:47,046 –> 01:17:52,142
a następnie niższemu, gładkiemu terenowi, który charakteryzuje półkulę północną.
746
01:18:03,018 –> 01:18:04,070
Na początku 2004,
747
01:18:04,007 –> 01:18:06,012
łazik marsjański „Opportunity” przesłał
748
01:18:07,002 –> 01:18:09,088
zdjęcia, które same w sobie mogą zmienić nasze wyobrażenie
749
01:18:10,006 –> 01:18:12,064
o niedawnej historii Układu Słonecznego.
750
01:18:13,001 –> 01:18:15,015
Łazik wylądował w kraterze,
751
01:18:15,024 –> 01:18:20,062
pod którego ścianami było wiele małych kulek.
752
01:18:21,036 –> 01:18:24,100
Ich szaro-niebieski kolor wyróżniał je od czerwonawego odcienia
753
01:18:25,000 –> 01:18:27,026
bofgatej w żelazo gleby Marsa.
754
01:18:28,054 –> 01:18:31,082
Dlatego nieformalnie nazwano je jagodami.
755
01:18:35,094 –> 01:18:40,172
W miarę, jak „Opportunity” jechał przez marsjański krajobraz, odnalazł niezliczone ilości małych kulek,
756
01:18:41,072 –> 01:18:44,076
które wyraźnie zalegały na powierzchni Marsa w liczbie trylionów.
757
01:18:50,007 –> 01:18:52,008
Ale jak powstały?
758
01:18:56,068 –> 01:18:59,130
Niedługo po odkryciu marsjańskich jagód,
759
01:19:00,003 –> 01:19:04,089
Dr. Ransom przeprowadził eksperyment, aby sprawdzić działanie łuku elektrycznego
760
01:19:05,016 –> 01:19:06,064
na różnych materiałach.
761
01:19:07,048 –> 01:19:11,136
Otrzymał pewną ilość krawieni, z grubsza podobnych do marsjańskiej gleby,
762
01:19:12,036 –> 01:19:14,064
i potraktował je łukiem leektrycznym.
763
01:19:17,008 –> 01:19:19,032
Wyniki były całkiem spektakularne.
764
01:19:19,032 –> 01:19:24,040
W materiale były zanurzone dokładne odpowiedniki marsjańskich jagód.
765
01:19:26,096 –> 01:19:29,122
Z tego, co obecnie wiadomo o marsjańskiej powierzchni,
766
01:19:30,022 –> 01:19:34,084
jest jasne, że jeśli planeta była ogarnięta wyładowaniem elektrycznym,
767
01:19:34,084 –> 01:19:36,162
kulki są spodziewanym efektem.
768
01:19:43,484 –> 01:19:47,492
Doświadczenie Ransoma nie zakończyło badań.
769
01:19:50,034 –> 01:19:55,126
Kamery łazika „Opportunity” uchwyciły kanał o płaskim dnie, z równoległymi ścianami,
770
01:19:56,092 –> 01:19:59,174
z których po obu stronach sterczały postrzępione płaskie skały.
771
01:20:01,014 –> 01:20:04,056
Kolejna struktura, której nie ma w leksykonie geologii.
772
01:20:07,058 –> 01:20:11,154
Ale dr Troy Shinbrot oraz jego współpracownicy z Rutger’s University,
773
01:20:12,054 –> 01:20:14,108
wytworzyli niedawno tą formację
774
01:20:15,008 –> 01:20:18,044
w doświadczeniach z elektrycznością statyczną.
775
01:20:19,078 –> 01:20:25,083
Badacze rzeczywiście widzą bezpośrednie nawiązanie do postrzępionych formacji zarejestrowanych przez „Opportunity”.
776
01:20:27,008 –> 01:20:31,062
Niedługo potem, D. Z. Parker również uzyskał takie struktury
777
01:20:31,062 –> 01:20:34,080
na naładowanym ekranie CRT.
778
01:20:37,028 –> 01:20:41,044
Zarówno wystające kolce skalne, jak i jagody, wskazują na zdarzenia elektryczne.
779
01:20:43,000 –> 01:20:45,006
A zdarzenia zjawiska elektryczne są skalowalne.
780
01:20:46,004 –> 01:20:50,076
Formacje, powstałe w małej skali, mogą występować również w wiekszej.
781
01:20:51,092 –> 01:20:57,116
W rzeczy samej, nasze orbitujące Marsa kamery odnalazły szereg kraterów ze spoczywającymi wewnątrz nich wybrzuszeniami lub sferami.
782
01:20:58,016 –> 01:21:03,017
Wyglądają one bardzo podobnie do sfer i kraterów z eksperymentów „jagodowych” Ransoma.
783
01:21:04,008 –> 01:21:07,066
Widziane tutaj zdjęcia kraterów z wybrzuszeniami
784
01:21:07,066 –> 01:21:09,078
pochodzą z „Mars Global Surveyor”.
785
01:21:13,038 –> 01:21:16,060
Ale w przeciwieństwie do zdjęć jagód, zrobionych przez łazika,
786
01:21:16,006 –> 01:21:20,018
rozmiar tych kraterów sięga od setek metrów lub mniej
787
01:21:21,014 –> 01:21:23,040
do ponad mili średnicy.
788
01:21:25,008 –> 01:21:28,012
Wzór występuje nawet na większą skalę.
789
01:21:30,028 –> 01:21:36,029
W biegunowych obszarach Marsa, kratery z wybrzuszeniami mają wiele mil szerokości.
790
01:21:37,046 –> 01:21:43,055
Z pewnością rozsądne jest pytanie, czy drobne jagody i te znacznie masywniejsze kratery
791
01:21:44,036 –> 01:21:47,036
nie zostały wytworzone przez tą samą siłę leektryczną,
792
01:21:47,036 –> 01:21:52,054
działającą na różne skale w globalnym wyładowaniu elektrycznym?
793
01:21:56,004 –> 01:22:01,096
Jedno jest pewne. Jeżeli to elektryczność wyrzeźbiła powierzchnię Marsa,
794
01:22:02,032 –> 01:22:08,032
zdarzenia te były znacznie dramatyczniejsze, niż planetolodzy kiedykolwiek sobie wyobrażali.